Stan polskiej służby cywilnej – ministerstwa i KPRM (cz. 1)

Wojciech Kaczor By Wojciech Kaczor
8 Min Read

Zgodnie z obietnicą z zeszłego tygodnia rozpoczynamy nowy cykl artykułów na Sprawnym Państwie. Będzie on poświęcony szczegółowej analizie danych za ubiegły rok, które Departament Służby Cywilnej KPRM zebrał z urzędów administracji rządowej na potrzeby opracowania rocznego sprawozdania Szefa Służby Cywilnej, a które nam Kancelaria Premiera przekazała w odpowiedzi na wniosek o dostęp do informacji publicznej. W pierwszej kolejności na warsztat bierzemy „mózg państwa”, a więc ministerstwa i właśnie Kancelarię Premiera.

Zatrudnienie

Pisząc o zatrudnieniu w ministerstwach i KPRM warto na wstępie zaznaczyć, że piszemy tutaj wyłącznie o stanie liczbowym samego korpusu służby cywilnej. Dane nie uwzględniają więc osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe (ok. 100-150 osób) oraz tzw. stanowisk „niemnożnikowych” (zgodnie ze sprawozdaniem Szefa Służby Cywilnej za 2023 rok jest to ok. 5% względem liczebności korpusu w tej kategorii urzędów).

Najwięcej członków korpusu służby cywilnej pracuje w Ministerstwie Finansów, które na tle pozostałych zdecydowanie wybija się nie tylko swoją liczebnością, ale także niemałym skomplikowaniem architektonicznym (o czym przekonać się można w trakcie wirtualnego spaceru po gmachu) oraz struktury organizacyjnej (ponad 40 biur i departamentów!).

aktualna struktura organizacyjna mf (źródło: gov.pl/finanse)

Najmniej urzędników, bo tylko 182, zatrudnia Ministerstwo Sportu i Turystyki. W skład resortu, który swoją siedzibę ma w zabytkowym Pałacu Blanka, wchodzi łącznie 13 biur i departamentów, z czego Departament Igrzysk Europejskich 2023 zapewne niedługo będzie wygaszany, a na pozostałe 12 komórek organizacyjnych 5 określić można jako stricte merytoryczne, 3 – wspomagające (departamenty: prawny, kontroli i współpracy międzynarodowej), a 4 – obsługowe (Departament Ekonomiczno-Finansowy oraz biura: Biuro Dyrektora Generalnego, Biuro Komunikacji, Biuro Ministra).

ministerstwo sportu i turytyki (Źródło: Wikimedia Commons)

Ciekawe wnioski płyną z analizy zatrudnienia w ministerstwach w podziale na grupy stanowisk. Przykładowo najbardziej „dyrektorskim” ministerstwem w 2023 roku (według kryterium wskaźnika liczby wyższych stanowisk do zatrudnienia ogółem) było Ministerstwo Sportu i Turystyki – 14% kadry to dyrektorzy. Relatywnie najmniej dyrektorów zatrudniało Ministerstwo Sprawiedliwości oraz Ministerstwo Zdrowia – po ok. 5%. Średnia dla tej kategorii urzędów administracji rządowej to 7%.

Z podobnych względów warto sprawdzić też, jak wiele w każdym z urzędów pracuje osób na średnim szczeblu zarządzania, przy czym przez „średni szczebel zarządzania” nie rozumiemy tutaj „stanowisk średniego szczebla zarządzania” ujętych w tzw. rozporządzeniu stanowiskowym z 2016 roku, ale faktycznie średni, a jednocześnie kluczowy szczebel zarządzania, czyli naczelników wydziałów, kierowników zespołów itp. (a zatem „stanowiska koordynujące” według wspomnianego rozporządzenia).

Na stanowiska koordynujące w ministerstwach warto spojrzeć także przez pryzmat tego, ilu „szeregowców” (stanowisk samodzielnych, specjalistycznych i wspomagających) przypada na jednego naczelnika. Jak (przeciętnie) liczne są wydziały w poszczególnych resortach? Jak ta uśredniona liczebność wydziałów przekłada się na obciążenie pracą i jakość pracy ludzi, którzy zazwyczaj odpowiadają za:

  • bieżące zarządzanie zespołami,
  • przydzielanie spraw do członków zespołów,
  • nadzór nad prawidłowością i terminowością załatwiania tych spraw,
  • szereg bieżących spraw kadrowych?

Trzeba pamiętać, że naczelnicy wydziałów mogą być zarówno „motorami napędowymi” pracy swoich resortów, jak i ich „wąskimi gardłami”, które przez natłok spraw i obowiązków nie są w stanie rzetelnie i terminowo realizować swoich zadań.

Struktura wiekowa

Szefowa służby cywilnej w swoim ostatnim sprawozdaniu wyraźnie wskazywała na zjawisko postępującego starzenia się korpusu w ostatnich latach. Na tle całego korpusu ministerstwa i KPRM mają wyraźnie więcej pracowników w wieku 40-49 lat (o 7 p.p.) oraz mniej w przedziałach 50-59 oraz powyżej 60 lat (odpowiednio o 6 i 3 p.p.). W grupach relatywnie młodszych pracowników (do 39 lat) ministerstwa nie wyróżniają się ani in plus, ani in minus względem reszty urzędów administracji rządowej.

Rzuca się w oczy wyraźnie większy udział urzędników do 39 roku życia w Ministerstwie Infrastruktury, Ministerstwie Klimatu i Środowiska oraz w Ministerstwie Zdrowia. Czym może być to spowodowane? Na portalu SSC sprawdziłem liczbę ogłoszeń o pracę w tych resortach i być może tu leży częściowe wyjaśnienie (szukałem po dacie składania dokumentów). W klasyfikacji najczęściej uruchamiających procedurę naborową urzędów wygrało bowiem MF (278 ogłoszeń), ale tuż z nim znalazły się właśnie MKiŚ (253), MZ (250) i MI (208). Biorąc pod uwagę, że mówimy o trzech „średniakach”, gdy idzie o wielkość zatrudnienia (MKiŚ – 778, MZ – 742, MI – 663 etatów), taka liczba zeszłorocznych naborów mogła przyczynić się do znacznego odmłodzenia kadr.

Na ostatnim miejscu w klasyfikacji „ministerstw zatrudniających” znalazło się MON. Resort obrony w całym 2023 roku „wrzucił” raptem 14 ogłoszeń i być może m.in. temu zawdzięcza najwyższy w gronie ministerstw poziom zatrudniania w grupach wiekowych powyżej 50 roku życia (łącznie 41%).

Ministerstwo Obrony Narodowej (Źródło: Wikimedia Commons)

Mianowania

Na łamach Sprawnego Państwa kwestia profesjonalizmu kadr ministerstw bardzo nas zajmuje, więc warto zapoznać się z liczbą urzędników mianowanych w poszczególnych urzędach. Oczywiście, mamy świadomość, że nie jest to ani jedyny, ani też najbardziej miarodajny wskaźnik rzetelnego realizowania powierzonych zadań, ale warto docenić te urzędy, które w swoich szeregach mają najwięcej osób o zweryfikowanej wiedzy i umiejętnościach. Warto też się zastanowić skąd biorą się tak duże różnice w udziale urzędników mianowanych w ogóle zatrudnionych w poszczególnych resortach.

Nazwa urzęduPrzeciętne zatrudnienieUrzędnicy mianowaniUrzędnicy mianowani do zatrudnionych ogółem
 MSZ                1 166               43737%
 MFiPR                1 125               40836%
 KPRM                    769               21127%
 MF                2 324               52022%
 MRiT                    873               18721%
 MKiŚ                    778               16021%
 MC                    370                  6919%
 MEiN                    611               10517%
 MRiRW                    779               13117%
 MSWiA                    685               10816%
 MRiPS                    655               10015%
 MI                    663                  9815%
 MSiT                    182                  2313%
 MON                    738                  9212%
 MS                    645                  6510%
 MKiDN                    502                  4910%
 MAP                    308                  3010%
 MZ                    742                  557%
Razem             13 914            2 84820%

W całej służbie cywilnej urzędników mianowanych mamy 7 674 (6,4% korpusu), a więc ci zatrudnieni w ministerstwach i KPRM stanowią ok. 37,1% tego elitarnego grona. Bardzo dobrze, że limity mianowań w ostatnich latach pomału rosną (w 2022 roku – 245, w 2023 – 275, w 2024 – 400) i liczba kandydatów również (odpowiednio: 544, 654, 804 osoby). Miejmy więc nadzieję, że ta forma profesjonalizacji kadr administracyjnych będzie w przyszłości w coraz większym stopniu przekładała się na skuteczniejszą realizację zadań państwa.


W tym odcinku analizy stanu służby cywilnej w ministerstwach i KPRM zajęliśmy się stanem zatrudniania w poszczególnych resortach, strukturą wiekową kadr oraz liczbą urzędników mianowanych. Za tydzień przyjdzie pora na część drugą, w której omówimy sprawy wynagrodzeń oraz fluktuacji kadr. W kolejnych tygodniach sprawdzimy sytuację panującą w urzędach centralnych oraz w urzędach wojewódzkich.

Już dziś zachęcamy do regularnego odwiedzania naszej strony internetowej oraz do wspierania Fundacji Sprawne Państwo w dalszym promowaniu idei efektywnych i skutecznych instytucji publicznych!